مدیریت و اهمیت آبیاری بهینه در گلخانه | بازرگاني تيكا عرضه كننده تجهيزات كشاورزي و گلخانه‌اي خصوصا توري ضدحشره است. در این مقاله به بررسی مدیریت و اهمیت آبیاری بهینه در گلخانه می‌پردازد.
روش‌های آبیاری بسیار متنوعی برای کشاورزی وجود دارد که با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه کشت، نوع محصول و نوع خاک می‌تواند تغییر کند. آب برای زندگی بسیار مهم است. تمام موجودات برای زندگی به آب احتیاج دارند. گیاهان نیز برای زندگی، رشد و تولید مثل باید آب کافی داشته باشند. هرچند میزان بارش و توزیع فصلی باران برای آبیاری و رشد گیاه اهمیت دارند ولی روش‌های آبیاری نیز کمکی مصنوعی به رشد محصولات زراعی است. آبیاری از زمانی که انسان‌ها شروع به پرورش گیاهان کرده اند، وجود داشته است. اولین اختراع بشر پس از یادگیری چگونگی رشد گیاه از دانه ها، شاید یک سطل بود!
مدیریت و اهمیت آبیاری بهینه در گلخانه
اهمیت برنامه ریزی آبیاری
برنامه ریزی آبیاری از جمله عوامل مهم مدیریتی مؤثر در مصرف بهینه آب است. تاکنون مطالعات متعددی در زمینه بررسی اثر برنامه آبیاری در گلخانه‌های هیدروپونیک بر کار‌آیی مصرف آب انجام شده است. نتایج بدست آمده بر ضرورت توجه به برنامه ریزی آبیاری به عنوان استراتژی سودمند در شرایط محدودیت منابع آب، تأکید دارد.
برنامه ریزی آبیاری یکی از نیازهای اصلی در کشت هر نوع محصولی محسوب می‌شود. برنامه ریزی آبیاری در سیستم آبیاری گلخانه‌ها شامل دو پارامتر مهم می‌باشد:
تعیین مقدار آب مورد نیاز.
زمان مناسب آبیاری.
روش‌های آبیاری در گلخانه‌ها
برای تعیین روش‌های آبیاری، عواملی نظیر ارزش محصول، خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه، نوع کشت محصول، میزان آب قابل دسترس، برآورد هزینه‌ها، ابعاد گلخانه، دخیل هستند. سامانه آبیاری به آبیاری سطحی و آبیاری تحت فشار (آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای) طبقه بندی می‌شوند.
1- آبیاری سطحی:
این روش در گذشته رواج داشته اما امروزه به دلیل بازده پایین، مدیریت ضعیف، هدر رفت منابع، زمانبر بودن، افزایش هزینه‌ها، روش منسوخ شده‌ای به حساب می‌آید. علاوه بر آن مشکلاتی نظیر شست شوی خاک از املاح مفید، افزایش رشد علف‌های هرز، افزایش میزان بیماری‌ها و آفات، پوسیدگی و خفگی ریشه‌ها و ساقه‌ها، در این روش وجود دارد. در واقع در این سامانه آبیاری در گلخانه‌ها به صورت نواری، کرتی و دستی، آبیاری انجام می‌شود.
2- آبیاری تحت فشار:
با توجه به محدودیت‌های سامانه‌های آبیاری سطحی از نظر دستیابی به بازده مطلوب و همچنین مشکلات متعدد در زمان آبیاری، استفاده از سامانه‌های آبیاری تحت فشار در اکثر گلخانه‌ها توسعه پیدا کرده است. این سامانه‌ها با توجه به اهداف سرمایه گذار برای اجرای سامانه و بازده مورد نظر، طراحی و اجرا می‌شوند. این سامانه به 2 گروه بارانی و قطره‌ای طبقه بندی می‌شوند.
الف) آبیاری بارانی، سقفی یا آبشاری:
این روش برای گیاهانی که نسبت به رطوبت و تماس مستقیم آب، حساس نیستند، روش مناسبی می‌باشد. سامانه آبیاری بارانی علاوه بر تامین نیاز آبی، باعث کاهش دمای محیط و افزایش درصد رطوبت نسبی گلخانه نیز، خواهد شد. در واقع از مزایای این روش می‌توان به بازده 75 درصدی آب، امکان افزایش درصد رطوبت گلخانه، کاهش تبخیر و تعرق گیاه، کاهش دمای گلخانه ، اشاره نمود. سیستم آبیاری بارانی با توجه به مساحت و ارتفاع کم گلخانه‌ها، عموما از طریق لوله‌های روزنه‌دار، با فشار پایین کار کرده و قطر پراکنش کمتری ایجاد می‌کنند، اجرا می‌شود. در این روش یک لوله انتقال آب در سرتاسر گلخانه کشیده شده و سپس به کمک نازل‌ها که در کف یا سقف گلخانه قرار دارند، گیاهان به طور 36 درجه، آبیاری می‌شوند.
البته در این روش توجه به کیفیت آب بسیار مهم می‌باشد زیرا به دلیل تماس مستقیم آب به برگ‌های گیاه، در صورت بالا بودن شوری یا EC، موجب سوختگی و مسمومیت گیاه خواهد شد. بنابراین استفاده از آب با EC مناسب از شروط اصلی استفاده از این سیستم آبیاری می‌باشد. از معایب این روش می‌توان به افزایش رشد علف‌های هرز، عدم رفت و آمد در زمان استفاده از سیستم آبیاری، افزایش رطوبت در صورت عدم تهویه نامناسب، اشاره نمود.
ب) آبیاری قطره‌ای:
طراحی سیستم آبیاری تحت فشار در یک واحد گلخانه‌ای متاثر از شرایط اقلیمی، فصل کشت، الگوی کشت، نوع محصول و غیره می‌باشد. به دلیل مزایای فراوان این روش نسبت به روش‌های دیگر، امروزه این روش در اکثر گلخانه‌ها، اجرا می شود. در این روش علاوه بر تامین آب، کود‌های شیمیایی و سایر ترکیبات مورد نیاز گیاه، به صورت محلول در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. از مزایای این روش می‌توان به افزایش بازده 90 درصد، جلوگیری از رشد بیش از حد علف‌های هرز، عدم مزاحمت برای انجام فعالیت در زمان آبیاری، امکان کاهش شیوع بیماری و آفات در اثر کاهش رطوبت نسبی، استفاده از سامانه هوشمند در مدیریت مصرف آب، کاهش هزینه‌های کوددهی و نیروی کارگر، اشاره نمود.
به دلیل افزایش دفعات آبیاری که موجب محلول شدن نمک‌ها و در نتیجه کاهش اثر اسمزی و شست و شوی مداوم محیط ریشه‌ها می‌شود، از آب‌های با کیفیت پایین نیز می‌توان، استفاده نمود. البته از معایب این روش می‌توان به گرفتگی قطره چکان‌ها، هزینه‌های اولیه راه‌اندازی، نیاز به منابع انرژی، اشاره نمود.
ج) سیستم مه پاش:
این روش آبیاری برای گیاهان قلمه‌ای و نشایی مناسب می‌باشد. در روش مه پاشی، آب به صورت قطرات بسیار ریز، یکنواخت و متناوب بر روی گیاهان و محیط کشت پخش می‌شود. از مزایای این روش می‌توان به کاهش دما و افزایش رطوبت اشاره نمود.
در سیستم‌های مه پاش از یک کمپرسور برای ایجاد آب پر فشار استفاده می‌شود. آب پر فشار از سیستم‌های مه پاش و از طریق نازل‌ها به شکل پودر خارج می‌شود. ذرات پودری آب باعث افزایش رطوبت محیط شده و در اثر این رطوبت، گیاهان آب مورد نیاز خود را جذب می کنند. در واقع این سیستم آبیاری شبیه به آبیاری بارانی بوده و اصطلاحا به آن آبیاری بارانی نیز گفته می‌شود. در این نوع سیستم‌ها کیفیت موتور و پمپ آب اهمی ت زیادی دارد. زیرا هر چقدر موتور و پمپ قوی باشند، سطح گسترده تری را می‌توان آبیاری نمود. سیستم مه پاش به علت خیس نشدن زمین و ریزش آب بر روی خود گیاهان و گل و لای نشدن گلخانه‌ها یکی از اصلی‌ترین محصولات رطوبت ساز می‌باشد.
البته پیاده سازی این نوع سیستم‌ها نیاز به اطلاعات بیشتری دارد و تمامی جوانب آن همچون شرایط جغرافیایی زمین کشاورزی، محصول مورد کشت و …، باید بررسی شوند. در این سیستم‌ها استفاده از سیستم فیلتراسیون الزامی می‌باشد. در غیر این صورت کارکرد نازل‌ها و آبپاش‌ها مختل می‌شود. همچنین به کمک سیستم آبیاری مه پاش می‌توان گیاهان را سمپاشی نمود. بدین معنی که کافی است تا در مخزن سیستم، سم کشاورزی محلول در آب را اضافه نمود.
از اجزای سیستم آبیاری قطره‌ای می‌توان به قطره چکان، پمپ، لوله‌های اصلی، لوله‌های فرعی، دستگاه کنترل مرکزی ( مرکز کنترل فشار، تنظیم و اندازه گیری جریان، تزریق کود به آب، تصفیه کننده آب )، فشارسنج‌ها، فیلتر‌های آب اشاره نمود و از اجزای سیستم آبیاری بارانی نیز می‌توان به سیستم پمپاژ و تامین فشار، خطوط لوله اصلی، لوله‌های فرعی، آبپاش‌ها، اشاره کرد.
اهمیت بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی
حفظ منابع آبی موجود
جمعیت جهان روزبه‌روز در حال افزایش است و درنتیجه نیاز به منابع غذایی نیز افزایش پیدا کرده است. اما کشاورزی سنتی نیازمند استفاده از آب فراوان است. در این شیوه کشاورزی از روش‌هایی مانند غرقابی برای آب‌رسانی به گیاهان استفاده می‌شود. این در حالی است که گیاه بیشتر این آب را مصرف نمی‌کند و مقدار زیادی از آن در اثر تبخیر سطحی یا دیگر عوامل هدر خواهد رفت. درنتیجه لازم است که آب را به‌طور هوشمندانه در کشاورزی مصرف کرد.
بهبود کیفیت و ارزش غذایی محصولات تولیدشده
بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی نه‌تنها می‌تواند منابع آبی را حفظ کند، بلکه در افزایش کیفیت محصولات نیز تاثیرگذار است. با کنترل و مدیریت میزان آب مصرف‌شده در کشاورزی، می‌توان دقیقا همان مقدار آبی را به گیاه رساند که به آن نیاز دارد. به‌علاوه می‌توان کلیه مواد غذایی موردنیاز گیاه را نیز از این طریق تامین کرد. در کنار این‌ها استفاده از شیوه‌های نوین در کشاورزی باعث شده که محصولات تحت شرایط کنترل‌شده‌تری رشد کنند. به‌این‌ترتیب مهندسان کشاورزی می‌توانند در همه مراحل، رشد گیاه را بررسی کرده و همواره بهترین شرایط را برای بهبود کیفیت آن فراهم کنند.
افزایش بهره‌وری
استفاده از شیوه‌های کشاورزی مدرن نه‌تنها می‌تواند منابع آبی را حفظ کند، بلکه با کاهش هزینه‌ها، بهره‌وری را نیز افزایش خواهد داد. کاهش استفاده از آب می‌تواند تا حد زیادی قیمت مواد غذایی تولیدشده را پایین آورد. زیرا در این صورت سرعت تولید مواد غذایی بیشتر شده و درنتیجه می‌توان مقدار بیشتری از نیازهای غذایی جهان را در مدت‌زمان کوتاه‌تری برطرف کرد.
حفظ سلامت محیط‌زیست
یکی دیگر از مواردی که باعث می‌شود بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی اهمیت پیدا کند، حفظ سلامت محیط‌زیست. در شیوه‌های کشاورزی سنتی، معمولا همه سموم و مواد استفاده‌شده در طی فرایند کشاورزی وارد آب می‌شوند. آب به داخل خاک نفوذ کرده و یا از طریق تبخیر سطحی وارد هوا می‌شود. درنتیجه این سموم می‌توانند تاثیرات منفی خود را بر روی کیفیت خاک، آب‌های زیرزمینی یا هوا به جای بگذارند. به‌علاوه بخشی از این آب‌ها وارد رودخانه‌ها شده و می‌توانند این منابع را نیز آلوده کنند.
جلوگیری از آسیب به محصولات
یکی دیگر از مواردی که استفاده از فناوری برای دنیای کشاورزی به ارمغان آورده است، جلوگیری از آسیب به محصولات است. استفاده از شیوه‌های سنتی آبیاری، به دلیل اینکه معمولا گیاهان را مرطوب نگه می‌دارند و حجم زیادی از آب را به آن‌ها منتقل می‌کنند، باعث سرمازدگی گیاهان خواهند شد. به‌این‌ترتیب بافت سلولی محصولات تخریب شده و گیاهان خاصیت خود را حتی در تولید بذر و تکمیل فرایند رشد از دست خواهند داد. به همین دلیل خسارت زیادی متوجه کشاورزانی می‌شود که اهمیت استفاده از این شیوه‌ها را در مدیریت آب داده‌شده به گیاهان نادیده گرفته‌اند.
شماره تماس:
آدرس:
مازندران، بابل
ایمیل:
sales@tika-trading.com
اینستاگرام:
ساعت کاری:
شنبه تا چهارشنبه 9 الی 17
پنج شنبه 9 الی 14