بازرگاني تيكا عرضه كننده تجهيزات كشاورزي و گلخانه‌اي خصوصا توري ضدحشره است. در این مقاله به بررسی کشت هیدروپونیک می‌پردازد.
کشت هیدروپونیک | استفاده از بستر کشت هیدروپونیک یکی از مهم‌ترین مباحث کشاورزی روز در دنیا است. امروزه متخصصین زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنند تا بتوانند اطلاعات دقیق‌تری از کشت هیدروپونیک به دست آورند. و از این طریق راندمان تولید محصولات کشاورزی را بالا ببرند. با گذر زمان و افزایش جمعیت، بحث امنیت غذایی بیشتر از قبل مهم خواهد شد لذا متوسل شدن به هر روشی که شرایط را برای تولید حداکثری فراهم نموده و در عین حال با محیط سازگارتر است، باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد و در این میان انواع بستر کشت هیدروپونیک گزینه انتخابی خوبی خواهند بود.
کشت هیدروپونیک چیست؟
به زبان ساده، هیدروپونیک راهی برای فرار از خاک به یک ماده‌ی دیگر برای حمایت از ریشه‌ی گیاه و رشد مستقیم محصولات در آب غنی از مواد مغذی است. به بیان دیگر، هیدروپونیک، روشی در صنعت کشاورزی مدرن امروز جهان است که گیاه، به جای آنکه مانند روش‌های سنتی همیشگی، در خاک رشد و نمو پیدا کند، در سیالی از محلول‌های غذایی قرار می‌گیرد تا یک بستر هماهنگ و مناسب برای رشد گیاه به صورت هیدروپونیک (Hydroponic) فراهم شود.
گلخانه هیدروپونیک، به تغییر فصل‌ها و آب‌و‌هوایی ارتباطی ندارد و در آن، هدر رفت محصول کم می‌شود. همچنین می‌توان با استقرار فناوری‌های اثربخش، میزان محصول تولیدی را ارتقا داد.
کشت هیدروپونیک در ایران
باتوجه‌به این که در کشت هیدروپونیک، دو مورد خاک و اقلیم تأثیرگذار نیستند، در نتیجه امکان کاشت گیاهان با این شیوه در تمامی نقاط کشور ایران وجود دارد. امروزه در ایران ده‌ها گلخانه کشت هیدروپونیک در استان‌های مختلف، برای تولید محصولات کشاورزی راه‌اندازی شده است. که می‌توان به استان‌هایی همچون مرکزی، یزد، لرستان، همدان، البرز و اصفهان اشاره نمود. باتوجه‌به کاهش بارندگی و نرخ بارش طی سال‌های اخیر و تأثیر منفی آن بر صنعت کشاورزی، قطعاً روش هیدروپونیک یکی از بهترین راهکار‌ها برای کنترل میزان آب مصرفی صنعت کشاورزی و درنتیجه کاهش هزینه‌های آن است.
سیستم‌های پرورش در گلخانه با روش کشت هیدروپونیک
برای پرورش هیدروپونیک گیاهان از سیستم‌های مختلفی استفاده می‌شود. پنج نمونه از رایج‌ترین سیستم‌های پرورش هیدروپونیک به شرح زیر هستند:
سیستم نواری یا NFT
منظور از نوار در این سیستم نوار نازکی از مواد غذایی است که ریشه گیاه به صورت مستقیم از آن استفاده می‌کند در این سیستم نوار نازک مواد مغذی در مسیر دایره‌ای شکل و کم عمق ریشه گیاه را تغذیه می‌کند.
سیستم قطره‌ای
همانطور که از نام آن مشخص است، در این سیستم با استفاده از قطره چکان آب و مواد مغذی محلول در آن از مخزن به بستر گیاه منتقل می‌شود. سیستم قطره‌ای پرورش هیدروپونیک شباهت زیادی به سیستم آبیاری قطره‌ای دارد. در این سیستم می‌توان آب خارج شده از مخزن را به مخزن بازیابی کرد. اگر بخواهیم از سیستم قطره‌ای بدون بازگردانی مجدد آب به مخزن استفاده کنیم، باید سرعت حرکت آب و مواد مغذی محلول در آن را به حداقل برسانیم تا هم امکان بهره‌وری بیشتر گیاه از آب و مواد محلول در آن فراهم شود و هم چون آب دیگر به مخزن بازگردانی نمی‌شود تا حد امکان از هدر رفت مواد مغذی جلوگیری شود.
سیستم شناور
در این سیستم گیاه توسط یک قیم که معمولا از جنس یونولیت است نگه داشته می‌شود و ریشه گیاه در آب و مواد مغذی محلول در آن غوطه‌ور است. سیستم غوطه‌وری یا شناوری یکی از بهترین سیستم‌های هیدروپونیک برای کشت کاهو است. از این سیستم می‌توان خارج از گلخانه هیدروپونیک و در فضای باز هم استفاده کرد. البته به شرطی که شرایط آب و هوایی مساعد باشد.
سیستم آب و فلو
در این سیستم آب و مواد غذایی توسط یک پمپ غوطه‌ور که به یک تایمر وصل است، به سینی رشد که با موادی مانند ماسه، شن، پرلیت و… پر شده است منتقل می‌شود و با خاموش کردن تایمر آب و مواد مغذی به مخزن بازگردانی می‌شود. این سیستم ضعف‌هایی دارد از جمله اینکه:
– چون پمپ با برق کار می‌کند، در صورت کیفیت پایین محیط کشت امکان آسیب‌پذیری قطعات بالاست.
– بسته به نیاز‌های تغذیه‌ای و رطوبتی گیاه ممکن است نیاز باشد در طول روز چند بار پمپ خاموش و روشن شود.
– از آنجایی که آبیاری به صورت مقطعی صورت می‌گیرد، ریشه‌ها زودتر خشک می‌شوند.
انواع روش کشت هیدروپونیک
کشت آبی
در این روش بستر کشت تماما آب است. پرورش گیاه در آب انجام شده و املاح و مواد مغذی نیز به‌صورت كنترل شده محلول در آب به گیاه داده می‌شود.
هوا کشت
در این روش، ریشه گیاهان در هوا قرار می‌گیرد و محلول غذایی به صورت قطرات بسیار ریز روی ریشه پاشیده می‌شود.
کشت در شن
انواع گلخانه هیدروپونیک در این کشت قسمت پایانی گیاه داخل مواد جامد قرار دارد. ریشه گیاهان در این روش در ذرات جامد متخلخل یا غیر متخلخل مانند سنگریزه، بازالت، سنگ خارا، گدازه آتشفشانی و… با قطر بیش از ۳ میلی متر دارند، قرار می‌گیرد. قطر بیشتر شن‌های استفاده شده بین ۵-۱۰ میلی متر با لبه های گرد است.
کشت در سنگریزه
در این بستر کشت ریشه گیاه باید در داخل ترکیباتی از مواد قرار داده شود که کوچک تر از ۳ میلی متر هستند و پشم سنگ، پرلیت، پلاستیک و …. نمونه های از این بستر کشت هستند.
روش کشت پشم سنگ یکی از بهترین روش‌های تولید هیدروپونیک در دنیا است. که یکی از تکنیک های عمده برای پرورش محصولات بالارونده، بخصوص گوجه فرنگی و خیار می باشد.
کشت در ورمی کولیت
برای کشت گیاهان در این حالت باید ریشه آن‌ها را با انواع کانی ها ترکیب کنید. این حالت برای سیستم‌های آزمایشی کوچک کاربرد دارد.
یک سیستم هیدروپونیک شامل چه هزینه‌هایی است؟
به‌طورکلی هزینه تمام‌شده یک سیستم هیدروپونیک، بسته به انتخاب نوع روش کشت، مساحت زیر کشت، نوع و کیفیت سازه، تعداد و ظرفیت تجهیزات، نوع محصول، شرایط حاکم بر اقلیم منطقه، نگرش و ذهنیت پرورش‌دهنده گیاه متغیر است. برای راه‌اندازی گلخانه هیدروپونیک در ابتدا نیاز به زمینی حداقل 5 هزار متری است تا بتوان از آن گلخانه‌ای سه هزار متری داشت.
به‌طورکلی هزینه ساخت گلخانه وابسته به عوامل مختلفی چون سیستم گرمایش و سرمایش، انشعابات، سیستم برق‌رسانی، پوشش گلخانه، فونداسیون، نوع سازه، دیوارکشی و سیستم آب‌رسانی است. هزینه بذرهای کشت هیدروپونیک از کشت سنتی بیشتر است چراکه همه این بذر‌ها اصلاح‌شده و وارداتی هستند. برای مثال بذر توت‌فرنگی برای کشت هیدروپونیک بین 1000 تا 1500 تومان قیمت‌گذاری می‌شود. کوکوپیت که یکی از بستر٬های کشت هیدروپونیک است، نیز ازجمله اقلام وارداتی است. توصیه می‌کنیم قبل از هرگونه اقدامی، در ابتدا روش کشت و هزینه‌های ساخت و راه‌اندازی یک گلخانه هیدروپونیک را به‌دقت مورد بررسی قرار دهید و با یک طرح توجیهی درست و منطقی کار را به پیش برید.